बाजुरा । निसास्सिने, अँध्यारो र खुट्टासमेत पसार्न नमिल्ने सानो छाउगोठमा बस्दै आएका महिला अब महिनावारीका बेला पनि आफ्नै घरमा आरामसाथ बस्न थालेका छन् । सरकारले असुरक्षित छाउगोठ भत्काएपछि महिला महिनावारीका बेला बस्न घरमै ठाउँ तयार पार्न थालेका हुन् । घरमै बस्न पाउने भएपछि महिलामा खुसी छाएको छ ।
एक महिना अघिसम्म बूढीगङ्गा नगरपालिका–८, रिठाबजारकी पवित्रा कुँवर महिनावारीका बेला घरमा बस्न पाउनु हुन्थेन । आँगन छेवैमा रहेको साँघुरो छाउगोठमा असजिलो गरी बस्नुपथ्र्याे । केही दिनअघि स्थानीय जनप्रतिनिधि र प्रहरी आएर सम्झाई बुझाई उहाँ बस्ने छाउगोठ भत्काए । त्यसपछि उहाँ महिनावारीका बेला पहिलोपटक छाउगोठबाट घरमा सर्नुभयो ।
“म सधैँ यही कोठामा सुत्थेँ,” घरको तल्लो तलामा रहेको एउटा कोठाभित्रको खाट देखाउँदै उहाँले भन्नुभयो, “सरकारले छाउगोठ भत्काएपछि आफ्नै कोठामा सुतेँ ।” घरनजिकैको धामीले पनि देउता र भान्छा नछोई सरसफाइ गरी घरमै बस्न सल्लाह दिएको उहाँले बताउनुभयो । घरमै सुत्ने अनुमति पाए पनि उहाँको कोठाबाट चोटामा जाने लिस्नो भने झिकिएको छ ।
“म छाउ हुँदा यो कोठाबाट घरका मान्छेको माथिल्लो तला जान नहुने भएकाले यो बाटो थुनिएको हो,” सन्तान बच्चालाई स्तनपान गराइरहेकी पवित्राले त्यसका कारण खुलाउनुभयो । घरभित्रबाट लिस्नो चढ्ने बाटो थुनेर बाहिरबाट बार्दली हुँदै चोटामा जाने भ¥याङ लगाइएको छ । कुँवरले भन्नुभयो, “सरकारले छाउगोठमा नबस भनेपछि उपाय त गर्नैप¥यो, त्यसैले छाउगोठको ढुङ्गामाटो लगाएर श्रीमान्ले भ¥याङ बनाउनुभयो, आफ्नै कोठामा बस्न पाउँदा खुसी लागेको छ ।”
बूढीगङ्गा नगरपालिका–८ का वडा सदस्य सुरेन्द्रबहादुर थापाका अनुसार असुरक्षित छाउगोठ भत्केपछि महिला महिनावारीका बेला पनि घरमै बस्न थालेका छन् । गैरसरकारी र सरकारी प्रयासबाट २०६८ सालमै छाउगोठमुक्त भइसकेको यस वडाका केही घरमा रहेका छाउगोठ भत्काइएको छ । छाउगोठ भत्काइएसँगै सबै परिवारले महिनावारीका बेला महिलालाई बस्न घरमा सुरक्षित कोठा छुट्याएको पाइएको थापाको भनाइ छ ।
सोही नगरपालिका–१० का वडाध्यक्ष धर्मराज जैसीको मूल घरमा पनि केही दिन अघिसम्म छाउगोठ थियो । शौचालयमाथि तला थपेर महिलाले बस्ने छाउगोठ बनाइएको थियो । वडाध्यक्ष जैसी बुवा बस्ने घर पुग्दा हालै भत्काइएको छाउगोठको अवशेष देखियो ।
वडाध्यक्षका परिवार गाउँनजिकैको रिठाबजारमा बसोवास गर्ने भए पनि उहाँको बुवा र भाउजू महेश्वरी जैसी भने गाउँकै घरमा बस्दै आउनुभएको छ । त्यस छाउगोठमा भाउजू महेश्वरी महिनावारीका बेला बस्दै आउनुभएको थियो । छाउगोठ भत्काइएपछि घरकै कोठामा सुत्न पाइने कुराले आफू खुसी रहेको महेश्वरीले बताउनुभयो ।
वडा नं. १० कार्यालयका अनुसार यस वडामा सात सय घरधुरी छन् । जसमध्ये अधिकांशले धेरै पहिले नै छाउगोठको चलन छोडिसकेका छन् । सरकारको पछिल्लो अभियानका क्रममा वडाभरिमा जम्मा ५२ वटा छाउगोठ भेटिएका र सबैलाई नष्ट गरिएको जानकारी वडाध्यक्ष जैसीले बताउनुभयो ।
कस्ता थिए छाउगोठ ?
बाजुराका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गङ्गाप्रसाद न्यौपानेका अनुसार बाजुरामा झन्डै चार सयवटा छाउगोठ भत्काइएका छन् । भत्काइएका छाउगोठका घरमूलीको नामसहितको तथ्याङ्क पनि सँगसँगै अद्यावधिक गरिरहेको जिल्ला प्रशासन कार्यालयले जनाएको छ । घरदेखि टाढा, भुइँतलामा, झ्याल नभएको, ढोकाको खापा नभएको, खुट्टा पसारेर बस्न नहुने छाउगोठका रूपमा प्रयोग गरिरहेका संरचना भत्काइएको प्रजिअ न्यौपानेले बताउनुभयो ।
उहाँले घरसँगै जोडिएको, तल्लो तलामा घाँसपात राखी माथिल्लो तलामा बस्ने, झ्यालढोका भएको, उचित सरसफाइ, बाह्य कीरा फट्याङ्ग्रा नछिर्ने, खाट, न्यानो कपडा तथा ओछ्यान भएको संरचना भने नभत्काइएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “घरसँगै भएको सुरक्षित र सफा संरचना छ भने त्यसले असुरक्षा गर्दैन भन्ने मान्यताका आधारमा त्यस्ता संरचना भत्काइएको छैन । घरमा खाएसरहको खानपिन गराउने र महिनावारीका बेला सरसफाइ तथा सुरक्षाको सुनिश्चित गर्नु हाम्रो उद्देश्य हो ।”
भत्काइएको छाउगोठ पुनः बनाइएको भन्ने सूचना अहिलेसम्म प्राप्त नभएको उहाँको भनाइ छ । पुनः बनाएको पाइए कानुनअनुसार कारबाही गरिने उहाँले बताउनुभयो । जिल्ला प्रशासन कार्यालयले छाउगोठविरुद्ध जनचेतनामूलक अभियान पनि सञ्चालन गरिरहेको छ ।
घरमा छाउगोठ नराख्न र छाउगोठमा नबस्ने प्रतिबद्धतासहित हस्ताक्षर सङ्कलन पनि गर्दै आएको छ । प्रत्येक सेवाग्राहीलाई ‘घरमा छाउगोठ छ कि छैन ?’ भनी सोध्ने र छाउगोठ भएको पाइएमा सेवा सुविधाबाट वञ्चित गरिने सूचना प्रवाह गरिएको प्रजिअ न्यौपानेले बताउनुभयो । शान्ति लामा र शेरबहादुर सार्कीले गोरखापत्रमा समाचार लेखेका छन् ।
