- दुर्गाप्रसाद गौतम
अहिले खाद्यान्य होस् या तरकारीबाली रसायनिक मल खाद र रसायनिक विषादीको प्रयोग बिना उत्पादन लिन असम्भव प्रायः भइसकेको छ परम्परागत खेती प्रणाली भुलेर आधुनिकताको विकास सँगै हामीले प्रत्येक गाँसमा हानिकारक रसायन सेवन गरिरहेका छौं यसको तत्काल र दीर्घकालीन असर देखा पर्ने स्वास्थ्य बिदहरु बताउछन् । अप्राकृतिक रसायनले रसायनको प्रयोगले मानव स्वास्थ्य मात्र नभएर पर्यावरणमा समेत गम्भीर असर परेको छ कतिपय जीवजन्तु तथा पशुपन्छी समेत यस संसारबाट लोप भइसकेका छन् । स्वास्थ्य विदहरूको भनाइअनुसार बाली बिरुवा मा प्रयोग गरिएको विषादी हाम्रो शरीरमा प्रवेश गरेपछि मृगौलाले छानेर बोसोमा पठाउँछ र बोसोमा जम्मा भई गाँठागुठी बन्न थाल्छ र त्यसले क्यान्सरको रूप लिन्छ तीबाहेक सुस्त मनस्थिति, बाँझोपन, अपाङ्ग र अशक्त जस्ता गम्भीर असरहरु देखा पर्छन् ।
आज हाम्रो उमेरका मानिसहरुलाई यति कुराले खासै चिन्ता लागेको पाइएको छैन तर हाम्रा कलिला केटाकेटीहरु अबको २०/३० वर्षपछि क्यान्सर पीडित भएको हामी कल्पना गरेर हेरौं त केही हाम्रा समाजमा यस्ता अन्धविश्वास र भ्रमहरु पनि छन् जसको कारण स्थिती काहालीलाग्दो भएपनि हामीले सामान्यरुपमा लिने गरेका छौं जस्तै तरकारी पखालेमा विषादी पखालिएर जान्छ, राम्ररी पकाएमा विषादीले असर गर्दैन जुनसुकै विषादी छिटेपनि २/३ दिनदेखि हप्ता दिन पछि खादा विषादीले असर गर्दैन भन्ने जस्ता भ्रमका कारण हामी झन् धेरै जोखिम तिर गइरहेका छौं बोटविरुवामा रोग तथा किरा लागिसकेपछि अति कडा विषादी किन्ने र एग्रो सञ्चालकहरुले पनि विषादी छिटेको २८ देखि ४० दिन सम्म खान नहुने विषादी तीनदिन पछि खान हुन्छ भनेर बिक्री गर्ने गरेको सर्वत्र पाइन्छ एग्रो सञ्चालकहरु कहाँ अधिकांश बिषादी जो पहेलो लेबलका विषादी बिक्री वितरण गर्ने गरेको पाइन्छ । यस्ता विषादीहरु बिरुवामा यस स्प्रे वा माटोमा प्रयोग गरेपछि बिरुवाले त्यो विषादी आफ्नो पात, जरा, काण्ड, फल लगायत पुराबोटले ग्रहण गरी बिरुवा आफै विषाक्त बन्दछ त्यस बिरुवामा आक्रमण गर्ने रोग तथा किरा नियन्त्रण गर्ने प्रभावकारी उपाय भएकोले एग्रो पसलहरुमा प्राय त्यस्ता विषादीहरु बिक्रीवितरण अत्याधिक हुने गरेको पाइन्छ त्यस्ता बोटबिरुवाका फल, फूल, पात, काण्ड आदि पखाल्दा वा पकाउँदा बिसादी नष्ट हुँदैन प्रत्येक गाँसमा हाम्रो शरीर भित्र विषादी प्रवेश गरिरहेका हुन्छन् ।
के सम्भव छ ?
यति सबै कुराहरु थाहा भएर पनि हामी परिवर्तन ल्याउन सकिरहेका छैन तर सम्भव छ प्रकृतिको सिर्जना नै त्यस्तो आश्चर्य छ की मानिसले आफ्नो आवश्यकता पूरा गर्न आवश्यक चिज प्रकृतिले नै प्रदान गर्दछ ठूलो क्षेत्रफलमा लगाइने अन्नबाली लगायत अन्य बालीहरूमा तत्काल प्राङ्गारिक खेती सम्भव छैन र अन्नबाली बन्दा हामीलाई तरकारीबाट रसायनिक विषादीको बढी खतरा देखिन्छ । आधुनिक प्रविधीको विकास मात्र रसायनिक खेती गर्नको लागि भएको छैन प्राङ्गारिक खेती गर्नकोलागि परम्परागत खेती प्रणालीको अध्ययन र अनुसन्धान गरी त्यसैलाई आधुनिकीकरणमा रुपान्तरण गरिएको छ ।
तर हाम्रो ध्यान त्यतातिर पटक्कै जान सकेको छैन यससम्बन्धी ज्ञान नहुनु पनि एउटा कारण हुन सक्छ स्थानीय सरकार, कृषि सहकारीहरु, सामाजिक संघसंस्थाहरूको यस विषयमा ध्यान पुग्ने हो भने र परिवर्तनका लागि साँच्चै तत्पर हुने हो भने प्रत्येक घर एक करेसाबारी अर्ग्यानिक उत्पादन सम्भव छ तर खाँचो छ हाम्रो सोच परिवर्तनको, हाम्रो व्यवहार परिवर्तनको जरुरी छ यो अभियानको, सामाजिक रुपान्तरणको, एक/एक मा आएको सोच र व्यवहारमा आएको परिवर्तनलाई एकता र अभियानको रुपमा सञ्चालन गर्न स्थानीय सरकार, सहकारी, संघसंस्था वा सम्बन्धित निकायले सोच्नु पार्ने दिन आएको छ।
