तानसेन : बन्दाबन्दीका समयमा पाल्पाका युवा कृषिमा सक्रिय बनेका छन् । यहाँका विभिन्न स्थानमा तरकारी, फलफूल खेती तथा पशुपक्षी पालन गर्ने कृषकको संख्या बढेको छ ।
जिल्लामा व्यावसायिक फार्म दर्ता गर्ने तथा आफूखशी तरकारी खेती गरेर गाउँमै बिक्री हुने भएपछि यसप्रति आकर्षण बढेको हो । मौरी, कुखुरा, बङ्गुर, गाई, भैंसीपालन तथा मौसमी –बेमौसमी तरकारी खेतीमा युवाको आकर्षण देख्न सकिन्छ ।
तानसेन नगरपालिका–१४ अर्गलीका कृषक निर्मल राना बन्दाबन्दीका समय खेतबारीमै भेटिनुहुन्छ । करीब २५ रोपनी जग्गामा विभिन्न तरकारी खेती गर्नुभएका राना वर्षमा करीब रु २० लाख आम्दानी गर्नुहुन्छ । जिल्लामै उदाहरणीय कृषकका रुपमा परिचित रानाले २०७४ सालमा कृषि फार्म दर्ता गरेर खेती गर्दै आउनुभएको हो । बारीमा उत्पादित करेला, टमाटर, काँक्रालगायत मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी बिक्रीका लागि बजारको समस्या नभएको रानाको भनाइ छ ।
रामपुर नगरपालिका –८ एक्लेटारमा नागिनी एग्रो एण्ड रिसर्च सेन्टर सञ्चालन गर्नुभएका नरनारायण अर्यालको गोठमा अहिले ५७ भैंँसी छन् । गत वर्षदेखि व्यवसाय थाल्नुभएका अर्यालले यसअघि दैनिक २४० लिटरसम्म दूध बिक्री गरे पनि अहिले भने दाना र घाँसको माग भएजति पु¥याउन नसक्दा दैनिक चार लिटर दूध दिने भैंसीले जम्मा दुई लिटर दिने गरे पनि सन्तुष्ट नै हुनुहुन्छ । करीब रु एक करोड ४० लाख लगानी गरेर भैंँसी पाल्नुभएका अर्याल राम्रो आम्दानी गर्न सफल हुनुभएको छ ।
जिल्लामा केही स्थानीय तहले युवालाई कृषिमा आकर्षण गर्न विभिन्न योजना अघि सारेका छन् । विश्व नै कोरोना भाइरसको महामारीसँग लडिरहेका बेला घरमै खाली समय बिताउनुभन्दा खेतबारीमा काम गर्दा समय बिताउन सहज हुने र आम्दानी पनि हुने कृषक बताउँछन् । निस्दी गाउँपालिकाबाट प्लाष्टिक टनेल निर्माण गर्न अनुदान पाएसँगै ६ हाइटेक टनेलमा लालबहादुर खन्गाहाले पनि टमाटर खेती गर्नुभएको छ । विदेशबाट फर्केर गाउँमै तरकारी खेती थाल्नुभएका खन्गाहाको यस वर्ष तरकारी बेचेरै करीब रु पाँच लाख कमाउने लक्ष्य छ ।
बन्दाबन्दीमा तरकारी बिक्री गर्न समस्या भएपछि स्थानीय तहले गाउँगाउँमा कृषि एम्बुलेन्स सञ्चालन गरेका छन् जसले तरकारी बिक्री गर्न कृषकलाई सहज भएको छ । रम्भा र माथागढी गाउँपालिका तथा रामपुर नगरपालिकामा सञ्चालित कृषि एम्बुलेन्सले गाउँका तरकारी गाउँमै बिक्री गरिरहेका छन् । यसरी बन्दाबन्दीमा पनि गाउँमा उत्पादित प्राङ्गारिक तरकारी खान पाउँदा उपभोक्ता पनि खुशी छन् । यसअघि तानसेन नगरपालिका, बगनासकाली गाउँपालिकालगायतले पनि कृषि एम्बुलेन्स सेवा दिएका थिए ।
स्थानीय सरकारको बाँझो जमीनमा खेती गर्नेलाई अनुदान दिने कार्यक्रमले पनि कृषकलाई उत्साहित बनाएको छ । रामपुर नगरपालिकाले बाँझो जग्गामा मकै छर्नेलाई प्रतिरोपनी रु तीन हजार र मौसमी तरकारी खेती गर्नेलाई रु पाँच हजार अनुदान दिने भएको छ । जिल्लाका रैनादेवी छहरा तथा माथागढि गाउँपालिकाले पनि बाँझो जमीनमा खेती गर्नेलाई अनुदान दिने भएका छन् ।
रिब्दीकोट गाउँपालिकाका अध्यक्ष नारायणबहादुर जिसीले बाँझो जमीनमा अन्न वा तरकारी खेती गर्नेलाई रु तीन हजार तथा कागती, सुन्तलालगायत फलफूल खेती गर्ने कृषकलाई रु दुई हजार दिइने बताउनुभयो । विदेशबाट आउने स्थानीय तहका नागरिकलाई लक्षित कृषि अनुदान, जमीन र माटोको प्रकृति हेरेर पकेट क्षेत्रका रुपमा विकास गर्ने योजनाले पनि कृषकलाई समेटेको छ । पूर्वखोला गाउँपालिकाले केही क्षेत्रलाई कागती, सुन्तला, अलैँची र कफीको पकेट क्षेत्र, निस्दीलाई चिउरी, दालचिनी, टिमुर र अदुवा तथा रामपुरलाई बेसार, केरा र आलुखेतीका लागि मुख्य क्षेत्र बनाउने योजना छ । जिल्लाका अन्य तहले पनि कृषिको विकासमा दीर्घकालीन योजना तयार गरेका छन् ।
पछिल्लो समय सामूहिक खती गरेर फाइदा उठाउने युवा पनि धेरै छन् । करीब १० समूहले सामूहिक आलु खेती गरेको र बिक्रीका लागि वडाले व्यवस्थापन गरिदिएपछि कृषकलाई सहज भएको रामपुर– ६ का वडाध्यक्ष हुमनाथ न्यौपानेको भनाइ छ । नदी किनारा आयआर्जन समूह रामपुरले यस वर्ष करीब नौ रोपनी जग्गामा सामूहिक आलु उत्पादन गरेर करीब रु ७० हजार आम्दानी गरेको छ ।
पाल्पा, पूर्वखोला गाउँपालिकाका २८ घरधुरीले पनि सामूहिक रुपमा खेती गरेका छन् । पूर्वखोला, हेक्लाङका कृषक सामूहिक खेतीबाट वर्षभरि लाखौँ आम्दानी लिन सकिने हुँदा निकै उत्साहित भएको गाउँपालिकाका अध्यक्ष नुनबहादुर थापा बताउनुहुन्छ ।
सुन्तला र कागतीका बिरुवाबाट आम्दानी
बन्दाबन्दीले उद्योगव्यवसाय सञ्चालन हुन नपाए पनि रैनादेवी क्षेत्रमा नर्सरी सञ्चालकलाई फलफूलका बिरुवाको उत्पादन र बेच्न कुनै समस्या परेको छैन । रैनादेवी छहरा गाउँपालिकाका अम्लाबास र सल्लेधाराका किसानले सुन्तला, कागती, जुनारलगायत फलफूलका बिरुवा मागअनुसार पु¥याउन समस्या देखिएको बताएका छन ।
रैनादेवी छहरा–४, सल्लेधाराका दधिराम पोखरेलले बन्दाबन्दीमा झण्डै चार हजार सुन्तला र कागतीको बिरुवाबाट झण्डै लाखभन्दा बढी आम्दानी भएको बताउनुभयो । गुल्मी जिल्लाका सत्यवती र छत्रकोट गाउँपालिकामा बिरुवा निर्यात भएको छ । ‘श्रम र पसिना बगाउन तयार हुँदा राम्रो आम्दानी हुन्छ । निरन्तर रुपमा मेहनत गरेमा पैसा कमाउन घरबाट बाहिर जानुपर्दैन’, पोखरेलले भन्नुभयो । पन्ध्र हजार सुन्तला, कागती, जुनारलगायत बिरुवाको पाल्पाका बगनासकाली र रैनादेवी गाउँपालिकाबाट ठूलो मात्रामा माग भएको पोखरेलको दावी छ ।
प्रतिसुन्तला र कागतीका बिजुलाई रु २५ र कलमी बिरुवालाई रु ४५ मा घरबाट नै कारोवार हुँदै आएको छ । हाल सामाजिक दूरी कायम गरी फलफुलका विरुवाको कारोबार हुँदै आएको छ ।
रैनादेवी छहरा अम्लाबासका मनबहादुर बगालेले बन्दाबन्दीमा करीब आठ हजार सुन्तलाको बिरुवाको कारोवार भएको बताउनुभयो । रैनादेवी छहराका मुझङ, भुवनपोखरी, सोमादीलगायतकस्थानमा बिरुवा पठाइएको छ ।
अम्लाबासका विष्णु कोइरालाले पाँच हजार सुन्तला, कागती, जुनारलगायत विरुवामा जिल्ला बाहिरबाट माग आएको बताउनुभयो । प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण कार्यालय, जोन गुल्मी र पर्वत जिल्ला सुन्तला कागतीको माग हुन आएको कोइरालाको जिकिर छ ।
पाल्पाका स्थानीय तहबाट ठू्लो मात्रामा सुन्तलाको बिरुवाको माग भएअनुसार पु¥याउन समस्या हुने देखिएको छ । चालु आर्थिक वर्षमा १५ हजारभन्दा बढी बिरुवा बिक्रीबाट झण्डै रु चार लाख आम्दानी भएको छ । अम्लाबासकै अर्का नर्सरी सञ्चालक खुमबहादुर बगालेले उत्पादित फलफूलका बिरुवाको माग बढ्दो रहेको बताउनुभयो । रिब्दीकोट गाउँपालिकाबाट १३ हजार सुन्तलाको बिरुवा र बगनासकाली गाउँपालिकाबाट सात हजार कागतीको बिरुवाको माग भएको छ ।
रैनादेवी छहरासँग आवश्यकतानुसारका सुन्तला र कागतीका बिरुवा उपलब्ध गराइनदिन अनुरोध आएको छ । रैनादेवी छहरा गाउँपालिका अध्यक्ष रामबहादुर कार्कीले व्यावसायिक सुन्तला किसानलाई अनुदानमा बिरुवा वितरण गर्ने योजना रहेको बताउनुभयो । गाउँपालिकाले बाँझो जमीनमा अन्नबाली तथा फलफूल खेती गर्ने किसानलाई तीनदेखि पाँच हजारसम्मको अनुदानको व्यवस्था गरेकाले युवाहरु सुन्तला तथा कागती खेतीप्रति आकर्षित देखिएको उहाँको भनाइ छ ।
