चिप्ले किरा नेपाली गाउँघरका बारी, स्याउला भएको भुइँ, ढुङ्गा मुनी वा ओसिलो जमिनमा देखिने चिल्लो र खोलरहित सानो जीव हो। यसलाई स्थानीय भाषामा चिप्ले किरा, झिमलुङ्गो, वा चिप्लाहा भनेर पनि चिनिन्छ। वर्षायाम सुरु भएलगत्तै बारीबगैंचामा यत्रतत्र चिप्लिँदै हिँड्ने भएकाले यसको नामै चिप्ले किरा परेको हो।
यो किराको रंग गहुँगोरो, खैरो वा कालो हुन्छ। चिल्लो शरीर भएकोले हेर्दा घिनलाग्ने जस्तो लाग्ने यो जीव कतिपय देशहरूमा भने स्वादिष्ट परिकार र औषधीय आहारका रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
कोरिया, थाइल्याण्ड, चीन, जापान लगायतका देशमा चिप्ले किरालाई राम्ररी पकाएर, उमालेर वा भुटेर खाने गरिन्छ। यसको स्वाद अलिक विशेष भए पनि यसमा पाइने प्रोटिन, आइरन, जिंक, क्याल्सियम, भिटामिन B12, र ओमेगा–3 ले यसलाई स्वास्थ्यका लागि उपयोगी बनाएको छ।
चिप्ले किराले हाड, जोर्नी, छाला र पाचन प्रणालीमा राम्रो प्रभाव पार्दछ। विशेष गरी हाड कमजोर हुने, अर्ट्राइटिस हुने, रगतको कमी हुने, रोगसँग लड्ने शक्ति घट्ने समस्या भएका व्यक्तिका लागि उपयोगी मानिन्छ। यसले छालालाई चम्किलो बनाउने, घाउ भरिने, र शरीरमा शक्ति बढाउने काम पनि गर्छ।
परम्परागत रूपमा कतिपय ठाउँमा चिप्ले किराको लेउ घाउमा लगाउने, वा जलेर गन्ध हाल्ने चलन पनि पाइन्छ। अझ कतिपयले त यसलाई गाईबस्तुको रोग निको पार्न समेत प्रयोग गर्ने गरेका छन्।
तर यसको प्रयोगमा सावधानी आवश्यक छ। राम्ररी नपकाई खाएमा यसमा हुने लंगवर्म नामक परजीवीले मस्तिष्कमा असर पार्न सक्छ। त्यसैले चिप्ले किरालाई सफा राखेर, राम्ररी पकाएर मात्र सेवन गर्नु उचित हुन्छ।
नेपालमा अझै यसको प्रयोग व्यापक छैन, तर विदेशमा यसको माग हेर्दा, भविष्यमा नयाँ पोषण स्रोत र आम्दानीको बाटो बन्ने सम्भावना छ। गाउँमै पाइने, सजिलै पक्रिने यो किरालाई उचित अध्ययन र सरसफाइका साथ प्रयोग गरियो भने, यसले स्वास्थ्य र आर्थिक दुबै फाइदा दिन सक्छ।
