अर्जुन काफ्ले, पथरी
पशुमा देखिएको लम्पी स्किन रोगका कारण पुर्वी मोरङ्गका किसान पिडित भएका छन् । यस रोगले गाईलाई बढि प्रभावित बनाएको किसानहरुले बताएका छन् । लम्पी स्किन रोगका कारण गाईहरु बिरामी भएपछि दुग्ध उत्पादनमा कमी आएको छ ।
यो रोगलाई समयमा नियन्त्रण नगरे गाईपालन व्यवसायमै ठूलो नोक्सानी हुने पशु चिकित्सकहरुले बताएका छन् । असारबाट नै मोरङका गाईमा लम्पी स्किनको लक्षण देखिएको थियो । असारको अन्तिम सातातिर मोरङमा केही गाईमा लम्पी स्किन रोगसँग मिल्दो लक्षणहरू देखा परेको र पशुपन्छी रोग अन्वेषण प्रयोगशाला, विराटनगरमा सो रोगको परीक्षण गरिएको थियो । परीक्षण पश्चात लम्पी स्किन भएको प्रमाणीत भएको थियो ।
प्रयोगशालाबाट खटिएको प्राविधिक टोलीले रोगको प्रकोपको अन्वेषण गर्नुका साथै नमुना संकलन गरेको थियो । यो रोगबाट कति पशु प्रभावित भए भन्ने यकिन तथ्याङ्ग आइसकेको छैन् । पुर्वी मोरङ्गको पथरी शनिश्चरे, उर्लावारी, कानेपोखरी र लेटाङ्गका किसानले पालेका गाई लम्पी स्किनका कारण प्रभावित बनेका त्यसक्षेत्रमा कार्यरत पशु प्राविधीकहरु बताउछन् ।
उक्त रोग लागेपछि गाईले दुध दिन छोड्ने वा कम दिने गरेको पशुरोग चिकित्सकहरूको भनाइ छ । लम्पी स्किन रोग देखिएका गाईमा घाँटी, पुच्छर वरिपरिको भाग, पेट, थुनलगायत शरीरका विभिन्न भागमा साना, ठूला गिर्खा देखिने, गिर्खा घाउ बन्ने र घाउ फुटेर तरल पदार्थ बग्ने गरेका ती गाईमा १०५ डिग्रिभन्दा उच्च ज्वरो आउने, कँचेरा र सिँगान बग्ने तथा मुखबाट फिँज धेरै निकाल्ने, ८० प्रतिशतसम्म दूध उत्पादन घट्ने, बाँझोपन हुने, ४५ प्रतिशत गाईभैंसी बिरामी पर्ने र १० प्रतिशतसम्म मृत्युदर हुने हुन्छ । यो विशेषगरी गाईमा र कहिलेकाहीं भैंसीमा समेत देखिने पक्स भाइरस (विषाणु) समूहको लम्पी स्किन भाइरसले लाग्ने रोग हो ।
यो रोग मुख्यत लामखुट्टे, टोक्ने झिंगा, किर्ना आदिको टोकाइबाट सर्ने गर्छ । यसबाहेक संक्रमित गाईभैंसीको लसपस र ओसारपसार, संक्रमित र स्वस्थ गाईभैंसीलाई उपचारको क्रममा एउटै सुइको प्रयोग र प्राकृतिक तथा कृत्रिम गर्भाधानमा संक्रमित साँढेको वीर्यको माध्यमबाट पनि सर्ने गर्छ । यो रोग संक्रमित गाईभैंसीबाट जन्मिएका बाच्छाबाच्छी र पाडापाडीमा समेत सर्ने गर्दछ । लम्पी स्किनको खोप हालसम्म नेपालमा उपलब्ध छैन् । यो रोग विगतमा अफ्रिकी महादेशमा मात्रै सीमित थियो । सन् २०१२ पछि यो रोग पूर्व, दक्षिण पूर्वी युरोप, रुस, काजकिस्तान लगायत हुँदै सन् २०१९ मा बंगलादेश र चीन तथा सन् २०१९ को अन्ततिर भारतमा समेत देखापरेको थियो ।
