– केशव निरौला
राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेको भौतिक शरीर अब हामीमाझ छैन् । उहाँको एक शताब्दी लामो जीवनयात्राले पूर्णविराम लगाएको छ । १९७६ साल असोज ७ गते लमजुङको पुस्तुन गाउँमा जन्मनुभएका कवि घिमिरे बहुप्रतिभावान साहित्यकार हुनुहुन्थ्यो । आजीवन काव्य साधनामा तल्लीन कवि घिमिरे नेपाली साहित्य क्षितिजमा छन्दवादका पर्याय हुनुहुन्थ्यो । उहाँका बालकवितासँगै खण्डकाव्यमा संयोजन भएको छन्दात्मक लय आदर्शमय छ । अनुभूतिलाई छन्दात्मक लयमा गाँसेर उच्च कोटिका काव्य सिर्जना गर्नमा कविवर घिमिरे खप्पिस मानिनुहुन्छ । गौरी (२०१५), राजेश्वरी (२०१७), राष्ट्रनिर्माता (२०२३), धर्तीमाता (२०३०)जस्ता खण्डकाव्य उत्कृष्टताका अनुपम नमुना हुन् । काव्यको आत्मा लय र लयको आत्मा छन्द ठान्ने कवि घिमिरे कुशल गीतकारका रूपमा समेत चिनिनुहुन्छ । कवि घिमिरेका गीतहरूमा त्रिआयामिक प्रेमको राम्रो सङ्गम पाइन्छ । राष्ट्रप्रेम, जीवनप्रेम र प्रकृतिप्रेमका त्रिवेणीमा घिमिरेका गीतहरू चर्चित छन् । यी गीतहरूमा ‘गाउँछ गीत नेपाली’, ‘नेपाली हामी रहौँला कहाँ नेपालै नरहे’, ‘फूलको थुँगा बगेर गयो’, ‘आजै र राति के देखेँ सपना..’ जस्ता गहन भावका गीतहरू अझ प्रभावशाली छन् । यस्ता प्रतिभावान् कवि घिमिरेको गत भाद्र २ गते निधन हुँदा मूलतः नेपाली छन्द साहित्यले अपूूरणीय क्षति व्यहोरेको छ ।
छन्द साहित्यका साधक एवम् नयाँ पुस्ताका छन्दवादी साहित्यकारहरूले राष्ट्रकविको देहावसानबाट नेपाली छन्द साहित्यका मूर्धन्य व्यक्तित्व गुमेको अनुभव गरेका छन् । उनीहरूले नेपाली कविताको छन्दात्मक पहिचान समेत धरापमा पर्न सक्नेतर्फ सङ्केत गरेका छन् ।
माधवप्रसाद घिमिरेका खण्डकाव्यमा विद्यावारिधि गर्नुभएका साहित्यकार डा. लेखप्रसाद निरौलाले राष्ट्रकवि घिमिरेको निधनबाट नेपाली छन्द साहित्यका ‘शिखर पुरुष’ गुमेको बताउनुभयो । वाल्मीकि क्याम्पस (काठमाडौँ)का सहप्राध्यापक समेत रहनुभएका साहित्यकार डा. निरौलाले भन्नुभयो ‘राष्ट्रकविभित्रको काव्यात्मक गहिराइलाई शब्दमा वर्णन गर्न सकिँदैन । युग र परिवेश बदलिए पनि छन्दात्मक परिष्कारमा कवि घिमिरे कहिल्यै विचलित हुनु भएन ।’ राष्ट्रकवि घिमिरेको निधनलगत्तै कवि निरौलाले सामाजिक सञ्जालमै ‘राष्ट्रकवि मात्र राष्ट्रकवि !’ शीर्षकको कविता सार्वजनिक गर्दै दुःख र स्मृतिजन्य अनुभूति पोख्नुभयो ।
निरन्तर छन्दमा मात्रै कविता रचना गर्ने पूर्वेली साहित्यकार रोहित पराई भन्नुहुन्छ– ‘कविताको खास पहिचान नै छन्द हो र यो नेपाली कविताको मूल मर्म पनि हो । यसलाई कविवर माधवप्रसाद घिमिरेले सरल र सहज भाषामा लोकप्रसिद्धि बनाउनुभयो । उहाँको भौतिक शरीर अब हामीमाझ नभए पनि पद्यात्मक साहित्यिक रचनाबाट कविवर सधैँ अविस्मरणीय हुनुहुन्छ ।’
पथरी बहुमुखी क्याम्पस (मोरङ)का क्याम्पस प्रमुख एवम् साहित्यकार चेतन पौडेलले राष्ट्रकवि घिमिरेको अवसानबाट नेपाली काव्य परम्परामा स्वच्छन्दतावादी भावधाराभित्र परिष्कारवादी शैलीशिल्प प्रकट हुने अनुपम नमुना गुमेको बताउनुभयो । विषयसन्दर्भ स्वच्छन्दतावाद भएर पनि शैलीशिल्पमा शास्त्रीयतावाद अँगाल्ने राष्ट्रकवि घिमिरे देवकोटापछिका ‘काव्य धरोहर’ नै भएको पौडेलको ठम्याइ छ ।
यसै गरी उर्लाबारी बहुमुखी क्याम्पस (मोरङ) का सहायक प्राध्यापक एवम् साहित्यकार रविन भट्टराईले राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरेको निधनबाट नेपाली काव्य जगत्मा सरल भाषाका छन्दवादी कवि गुमेको बताउनुभयो । कवि भट्टराईको विचारमा छन्दात्मक लयभित्र सरलता र सरलताभित्रको भावात्मक विशालताको पर्याय नै कवि घिमिरे हुनुहुन्थ्यो । नेपाली साहित्यमा अहिले पनि छन्दप्रधान कविता रचनाले निरन्तरता पाइरहेको तर राष्ट्रकविको जस्तो सरल र सहज भाषाशैलीको प्रसिद्धि हुन नसेको भनाइ कवि भट्टराईको छ ।
अहिले यथार्थतः नेपाली काव्य फाँटमा गद्य कविताको बोलवाला छ । छन्दमा स्तरीय कविता रचना गर्ने कवि पनि सङ्ख्यात्मक रूपमा अलि न्यून छन् । कवि गोष्ठी वा कविता प्रतियोगितामा सहभागी रचनाहरू पद्यभन्दा गद्य नै बढी पाइन्छन् । पठनपाठनमा पनि पछिल्लो समयमा गद्य कवितालाई प्राथमिकता दिइएको छ । विद्यालय तहको पाठ्यक्रम हेर्ने हो भने अधिकांश कविताहरू गद्य नै छन् । अब पनि गद्य कवितालाई मात्र प्रश्रय दिएर छन्दात्मक कवितालाई उपेक्षा गरिरहने हो भने छन्द कवितासँगै नेपाली साहित्यको पृथक् पहिचानसमेत गुम्न सक्ने अवस्था आउँछ । त्यसैले विद्यालय तहका नेपाली पाठ्यपुस्तकहरूमा छन्दवादी कवि माधवप्रसाद घिमिरेलगायत स्थापित कविका कविताहरूलाई प्राथमिकताका साथ समावेश गर्नु युगीन आवश्यकता बनेको छ । प्रत्येक नेपालीले राष्ट्रकवि चिन्नका लागि विद्यालय तहमै उहाँका पर्याप्त रचना समावेश गरिनु आवश्यक हुन्छ । होइन भने, आदिकवि भानुभक्त आचार्य, महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, कवि शिरोमणि लेखनाथ पौडेलजस्तै राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरे पनि ‘ऐतिहासिक धरोहर’ का रूपमा मात्र चित्रण हुने पक्का छ ।
