उदयपुर : पुस्तौदेखि मकै र कोदोको खेती गरेर गुजारा गर्दै आएका उदयपुरको पहाडी भेगका किसानहरु नगदे बालीतर्फ आकर्षित भएका छन् ।
परम्परागत खेतीबाट दुई छाक टार्न मुस्किल परेपछि किसान आधुनिक खेति सुन्तला, कागती, तेजपत्ता लगायतका जडिबुटी तथा फलफुल खेतीमामा आकर्षित भएका हुन् । जति मेहनत र परिश्रमत गरेपनि बर्षभरी खानसमेत धाँै–धाँै परेपछि किसानको वैकल्पिक खेतीमा आकर्षण बढेको रौतामाई गाउँपालिकाका अध्यक्ष गजेन्द्रबहादुर खड्काले बताए ।
उनले भने, ‘विक्रीमा सहजता र कम मेहनतमा राम्रो उपलब्धि देखिएपछि किसानको मोह बढेको हो ।’ ‘फलफुलका वोट फुल्न नपाउँदै व्यापारी वगैचामा पुग्छन र ठेक्का लिन्छन्,’ अध्यक्ष खड्काले भने, ‘उत्पादन गर्न सक्ने हो भने विक्रीका लागि समस्या छैन व्यापारी घरमै आउँछन्, सहर लगे अझ हारालुछ र आकर्षक मुल्य पाईन्छ ।’
कृषि क्षेत्रमा केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय सरकारको लगानी, अनुदान, औजार उपकरण, वजार व्यवस्थापनमा सहयोग भएकैकारण किसान नगदेवालीतर्फ आकर्षित भएको ताप्लि गाउँपालिकाका अध्यक्ष उद्धवसिंह थापा बताउँछन् ।
खासगरी ग्रामिण भेग रुपाटार, ओख्ले, पोखरी, आँपटार, रौता, ताल्लिछा, बारहा, लेखानी लगायतका क्षेत्रका किसानहरु पछिल्लो समय व्यवसायिकरुपमै फलफुल खेती गर्न सुरु गरेको जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख खड्गबहादुर परियार बताउँछन् ।
भिरालो जमिनमा मकै र कोदो खेतीमा समेत मुस्किल भएपछि परिवारको भरणपोषण र छोराछोरीको शैक्षिक भविश्यका लागि सुन्तला, कागत, नास्पती, स्याउ लगायतका खेती सुरु गरेको रौतामाई ४ पोखरीका किसान टेकबहादुर पाठक बताउँछन् । गाँउको बाटो भएर खोटाङ हिडेका पदमबहादुर दाहालले एक दशक अघि स्याउ रोप्नु भनेर दिएको एक बोट स्याउको विरुवा हुर्केर प्रसस्त फल दिएपछि यस्तो ज्ञान हासिल गरेको उनको भनाई छ ।
उनले भने, ‘बटुवाले दिएको विरुवाबाट त यति धेरै फल फल्यो भने आफुले किन नरोप्ने भनेर मकै र कोदोको विकल्पमा स्याउ र सुन्तला नै खेती गर्न थालेको हु ।’ पाठकको नर्सरीमा अहिले स्याउ, सुन्तला, नास्पाती र कागतीका २० हजार बढी विरुवा हुर्कीएका छन । त्यसमध्ये एक हजार सय सुन्तलाले उत्पदान दिन थालेको किसान पाठकले वताए ।
पोखरीमा सुन्तला र स्याउ खेती गर्न सुरु गर्ने अगुवा किसानकारुपमा चिनिने पाठकले व्यावसायीक खेती सुरु गरेपछि अहिले त्यस क्षेत्रका अन्य किसानसमेत आर्कर्षित हुन थालेका छन । पाठकसंगै ललितबहादुर खत्री, धनबहादुर राई, हस्तकुमार राई, चन्द्रबहादुर कार्की लगायत करिव दुई दर्जन किसानले सुन्तला र स्याउको व्यावसायीक खेती सुरु गरेका छन् ।
‘मकै र कोदो मात्र रोप्दा खान नपुग्ने समस्या थियो,’ किसान चन्द्रबहादुर कार्कीले भने, ‘तर व्यावसायीक रुपमै फलफुल खेती गर्न सुरु गरेपछि समस्या हुदैन भन्ने आशा लागेको छ ।’ कार्कीले रोपेको विरुवाले अहिले उत्पदान दिएको छैन । तर पनि उनी व्यावसायीकरुपमा खेती गरेकोले राम्रै आम्दानी हुनेमा आशावादी छन ।
रौतामाई ६ का रामबहादुर कार्कीले आफ्नो १० रोपनी जग्गामा सुन्तला, कागती र तेजपत्ता खेती लगाएको बताए । ‘कोदो र मकै रोप्न हैरान गर्यो उत्पादन हुने बेला विभिन्नकारणले कम हुन्छ त्यसैले हटाएर यो व्यवसाय सुरु गरेको हुँ ।’ उनले भने ।
त्यस्तै ओख्लेका अगुवा किसान तोपबहादुर ठकुरीले आफ्नो २५ रोपनी जग्गाको पुरै क्षेत्रफलमा कागती, सुन्तला, निवुवा, नासपाती, तेजपत्ता लगाएकाछन् । प्रतिबन्धित गाँजा खेती लगाउनेक्रममा पटक–पटक प्रहरीले नष्ट र मानसिकरुपमा टर्चर गरेपछि गाँजाको विकल्पमा फलफूल खेती सुरु गरेको उनको भनाई छ ।
जिल्ला सदरमुकाम गाइघाटदेखि १२ कोष उत्तरपश्चिममा पर्ने पोखरीमा सुन्तला र स्याउ खेती गर्न किसान उत्सुक देखिन्छन् । सरकारले नै कृषि क्षेत्रमा लगानी बढाउने गरी वजेटको सुनिश्चितता गरेपछि किसान हुनेको संख्या बढ्ेको हो ।
जिल्लाका सबै स्थानीय तहले कृषि क्षेत्रमा होमिएका किसानलाई विशेष प्याकेज नै बनाएर अनुदान, छुट, कृषिऔजार उपकरण सहसुल्कमा उपलब्ध गराउँदै आएका छन् ।
